Caritas wil lege brooddozen op school helpen bestrijden

Caritas Hulpbetoon wil bijdragen aan de bestrijding van kinderarmoede, door projecten van scholen rond lege brooddozen financieel te ondersteunen.

Een school die een actie organiseert om lege brooddozen tegen te gaan, kan via een projectaanvraag bij Caritas Hulpbetoon op lokaal niveau middelen werven. Op die manier willen we deze acties stimuleren en er meer zichtbaarheid aan geven en bovendien de schenkers verzekeren dat hun geld goed besteed wordt.

43% van de Vlaamse leerlingen gaat met honger naar school (cfr. PIRLS-studie). In 2019 ging het nog om 19%. De oorzaak hiervan ligt bij een armoedeprobleem en tijdsgebrek. In Vlaanderen wordt 12,7% van de kinderen geboren in een kansarm gezin (cfr. Statistiek Vlaanderen). In 2010 ging het nog om 8,6%.

Iedereen dezelfde kansen?

Krijgen deze kinderen op onze Vlaamse en Brusselse scholen dezelfde kansen als iedereen? Onderwijs zou hét middel moeten zijn om op te klimmen op de sociale ladder. Alle grote investeringen in dat lager en middelbaar onderwijs zouden moeten lonen op de arbeidsmarkt met meer hoger opgeleiden. En die hoger opgeleiden zouden een beter inkomen genereren (dus meer kunnen spenderen op de lokale markten), een betere gezondheid hebben en op hun beurt minder kans maken om in de armoede terecht te komen. Onderwijs als sociale promotie dus. Of toch niet?

Hoe geven we kinderen in kansarmoede dezelfde kansen op school? Door een goed lerarenkorps en kwaliteitsvolle lessen. Maar ook door te zorgen dat leerlingen ondanks een verschillende thuissituatie toch dezelfde kansen hebben op een goede concentratie en dito gezondheid. En dus niet met honger in de klas moeten zitten.

De overheden zijn zich bewust van het probleem…

Europa zet in op gezonde voeding. Haar ‘Europese regeling voor groenten, fruit en schoolmelk’ uit 2017 is een mooi initiatief, maar krijgt daarom niet altijd navolging. De Europese Kindergarantie uit 2021 zijn een reeks welluidende aanbevelingen aan de lidstaten om gelijke kansen en sociale inclusie te bevorderen, met o.a. het advies om minstens één gezonde maaltijd op school per dag aan te bieden (gratis voor kinderen in nood). Maar die adviezen zijn geen verplichting.

De Vlaamse overheid zwaait met haar ‘groeipakket’: een startbedrag, een maandelijks basisbedrag en een jaarlijkse schoolbonus, afhankelijk van de financiële thuissituatie van elk kind. Kinderen die het financieel moeilijk hebben, maken bovendien aanspraak op verschillende toelagen. In scholen van alle netten waar er een OCMW-zitdag of consult is, kunnen kinderen in precaire situaties na een beperkt sociaal onderzoek gratis warme maaltijden krijgen.

En toch…

Toch constateren we dat het probleem van lege brooddozen op school zich niet meer bij uitzondering, maar wel frequent, en steeds vaker voordoet. Het Vlaams Instituut Gezond Leven vzw en de onderzoeksgroep Consumentengedrag van de UGent doen op dit moment, in opdracht van Vlaams minister voor Volksgezondheid Hilde Crevits, onderzoek naar het aantal kinderen uit het Vlaamse basis- en secundair onderwijs dat met een lege brooddoos naar school gaat en welke oplossingen er mogelijk zijn. Maar ondertussen is het schooljaar opnieuw begonnen en zijn veel leerkrachten geëngageerd om in actie te schieten en het probleem niet meer met lede ogen aan te zien.

Caritas ondersteunt scholen bij de aanpak van lege brooddozen

Vraag een project aan

Ben jij leerkracht, directielid of ander personeelslid van een school of lid van de vzw verbonden aan een school? Is je project erop gericht om lege brooddozen te bestrijden, door bv. het aanbieden van fruit, soep, of een koude of warme maaltijd, gratis of tegen verlaagd tarief, op school?

Projectsteun: info en aanvragen

Vraag steun aan voor een individu

Merk jij als leerkracht, directielid of ander personeelslid van een school of als lid van de vzw verbonden aan een school dat een leerling in een precaire thuissituatie verkeert en dringend nood heeft aan hulp? Wij kunnen financieel bijspringen wanneer die hulp niet bij een reguliere organisatie of dienst kan worden bekomen.

Individuele steun: info en aanvragen

Meer info

Lokale acties in Vlaanderen en Brussel

Dat leerkrachten niet aan de zijlijn blijven toekijken, komt tot uiting in een aantal acties die lopende zijn in Vlaanderen en Brussel. Ook de lokale en regionale overheden dragen hierin bij.

Oog voor Lekkers
Met Europese middelen vanuit het melk-, groenten- en fruitprogramma reikt de Vlaamse overheid de mogelijkheid aan kleuter-, lagere en secundaire scholen om gedurende twee keer tien weken minstens één dag per week fruit, groenen en/of melk aan te bieden. Dat doet zij door forfaitaire steunbedragen op het fruit, groente en melk te subsidiëren.
Smakelijke School
Stad Antwerpen trok in 2021 een budget van 40 miljoen euro uit opdat Antwerpse basisscholen vrijblijvend een toelage konden aanvragen voor hun leerlingen om gezonde schoolmaaltijden te organiseren, in welke vorm dan ook (soep, tussendoortje, warme maaltijd, …). Het aanbod wordt dit schooljaar uitgebreid naar de secundaire scholen van de stad. De UAntwerpen zal onderzoeken wat de impact is op de leerlingen.
Brood(doos)nodig
Dit project is een initiatief van 9 Gentse scholen uit de Scholengroep Katholiek Onderwijs Gent (SKOG). Vanaf einde 2021 kreeg het project ook steun van de Stad Gent via Enchanté vzw. De scholen spreken hun netwerk aan om te doneren aan een solidaire scholenpot, van waaruit het geld verdeeld wordt aan de grootste noden. Scholen kunnen dan zelf kiezen voor de invulling: een ontbijt, tussendoortje, fruit, warme of koude lunch. Ondertussen sprongen er meer dan 90 scholen uit het kleuter-, lager en secundair onderwijs in Gent, Leuven, Roeselare, Tienen, Kortrijk, Sint-Truiden, Brussel, Vilvoorde en Veurne op de kar.
GoodFood@School
Project van Rikolto om een gezond en duurzaam voedingsbeleid te stimuleren in Vlaamse scholen. Rikolto begeleidt momenteel pilootscholen in Brugge, Gent, Antwerpen en Leuven in een tweejarig traject om een gezond, duurzaam voedingsbeleid te ontwikkelen.
Stad Leuven trok in 2021 42.000 euro uit om samen met Rikolto 6 basisscholen te ondersteunen binnen het kader van Brood(doos)nodig.
Lekkers op school
Stad Gent startte in 2021 een proefproject in 8 Gentse kleuterscholen. De Stad laat HIVA KU Leuven en HOGENT hiermee onderzoeken hoe scholen gezonde, betaalbare en duurzame maaltijden kunnen aanbieden, wat ze daarvoor nodig hebben en welke effecten dit heeft op de ontwikkelingskansen van kleuters. Er worden verschillende scenario’s uitgetest: een tienuurtje, een warme maaltijd of een gezonde aanvulling op de eigen brooddozen; een goedkopere of gratis maaltijd gedurende vier schooldagen per week. Het project heeft een budget van 1,5 miljoen euro en loopt nog tot einde 2025.
Stad Bornem maakt een budget vrij om ‘De Buurtkar’ – een mobiele kruidenier en dienstencentrum – langs de scholen te sturen. De Buurtkar voorziet de scholen regelmatig op vraag en op afspraak van gratis producten (brood, fruit, koeken, beleg, …) voor enkele dagen.
Superfood voor jonge helden
Stad Roeselare trekt 840.000 euro uit om scholen vanaf dit schooljaar te ondersteunen om voldoende en gezonde voeding aan te bieden. Basisscholen uit de stad kunnen via een subsidie budget krijgen om gezonde tussendoortjes, soep of maaltijden aan te bieden.
Vzw Welzijnswerking in Oostende zamelt geld in om scholen te ondersteunen in hun strijd tegen lege brooddozen.
Stichting Pelicano organiseerde op 5 juni 2023 de eerste Dag van de Volle Brooddoos. Ze lieten bekende chefs in 6 scholen in Vlaanderen een gezonde maaltijd klaarmaken om de lege brooddozen onder de aandacht te brengen.
Is Broodnodig vzw ondersteunt 17 basisscholen in Limburg met brood, beleg en gezonde tussendoortjes.
Vzw De Troef voorzag de kinderen van 4 Scholen Oud-Turnhout tijdens de winter van 2023 vier dagen per week van verse soep.
De Vlaamse Gemeenschapscommissie maakt 750.000 euro vrij om in 2023-2024 projecten te ondersteunen van basis- en secundaire scholen in Brussel voor tussenkomsten in de schoolkosten van individuele leerlingen (o.a. maaltijden en tussendoortjes). Wanneer een school leerlingen uit gezinnen in een kwetsbare situatie financieel wil steunen, kan zij aanspraak maken op een subsidie.
De Brusselse Voedselbank levert een technische school uit Brussel voedselpakketten om discreet mee te geven aan leerlingen in precaire situaties. De Voedselbank staat open om het aanbod uit te breiden naar andere scholen op hun vraag, maar ziet wel dat het taboe errond zo’n aanbod mogelijk in de weg staat.
Vzw NjaNja biedt gevulde gezonde brooddozen aan in een betalend ‘brooddoosabonnement’ op scholen in Vlaanderen en Brussel. Met de winst en door donaties voorzien ze ook gevulde brooddozen voor kinderen in precaire situaties. Wanneer een school is ingeschreven in het programma kunnen leerkrachten daartoe de namen van die kinderen discreet doorgeven aan NjaNja.
Er zijn tal van acties op schoolniveau.

Caritas Hulpbetoon wil ook haar steentje bijdragen: we roepen scholen op om een projectaanvraag bij ons in te dienen. Wie weet krijgt jouw school binnenkort ook onze steun in de vorm van fiscale aftrekbaarheid voor de donateurs aan jouw schoolproject rond lege brooddozen.

Scandinavisch voorbeeld van aanpak

In 6 Europese landen bestaat een nationaal programma voor schoolmaaltijden, nl. in Slovenië, Zweden, Finland, Portugal, Frankrijk en Italië. Zweden en Finland zijn de enige landen in Europa die universele gratis schoolmaaltijden aanbieden aan alle kinderen, ongeacht het gezinsinkomen.

In de jaren 1950 startte Zweden met het aanbod van gratis schoolmaaltijden. Ondertussen voorzien de Zweedse basis- en secundaire scholen 1,4 miljoen maaltijden per dag. Dat voedsel kost de overheid er 3,35 miljoen euro per jaar en bovendien betaalt zij de lonen van meer dan 30.000 mensen die aan de slag zijn in de keukens. Maar onderzoek leert dat de kosten zichzelf terugverdienen bij een totaalaanpak. Want de kinderen leren wat gezonde voeding is, ze kunnen zich beter concentreren en zitten lekkerder in hun vel. De kans op het ontwikkelen van overgewicht en diabetes verkleint, het gebit loopt minder risico op gaatjes, de kans op hart- en vaatziekten op volwassen leeftijd wordt ingeperkt. Jong geleerd is oud gedaan. Bovendien pakt het kinderarmoede aan, op een universele, niet stigmatiserende, manier.

Onderzoek rond het thema

Vlaams Instituut Gezond Leven, 'Drempels tot gezonde voeding voor mensen in armoede'.
Vlaams Instituut Gezond Leven, 'Hoe voedselongelijkheid bestrijden?'.
Vlaams Instituut Gezond Leven, 'Schoolmaaltijden in België'.
10 beleidsaanbevelingen om werk te maken van gezonde, toegankelijke voeding op school van expertenwerkgroep: Katharina Beelen (Rikolto)
met medewerking van Xavier Brenez (Onafhankelijke Ziekenfondsen), Paul Callewaert (Solidaris),
Elisabeth De Vleesschauwer (GO! Onderwijs van de Vlaamse Gemeenschap), Sigrid De Vuyst (GO!
Onderwijs van de Vlaamse Gemeenschap), Séverine Hervé (Good Planet), Laura Jame (Christelijke
Mutualiteit), Saar Lambrechts (Netwerk tegen Armoede), Hannelore Lambrighs (KOOGO vzw), Sarah
Meys (Kinderrechtencommissariaat), Philippe Mayné (Landsbond Neutrale Ziekenfondsen), Jolien
Plaete (Vlaams Instituut Gezond Leven), Lore Sleeckx (Vlaamse Scholierenkoepel), Kim Swyngedouw
(Enchanté vzw), Hilde Timmermans (ouderkoepel VCOV), Cassandra Vanboterdael (Liberale
Mutualiteit), Brigitte Van Der Herten (De Link), Dieneke van de Sompel (UGent), Stefanie
Vandevijvere (Sciensano), Wendy Van Lippevelde (UGent), Timothy Van Raemdonck (GO! ouders),
Katrien Verbeke (Let us)
Spark in opdracht van Kellogg's 'Breakfast for better days', 2016. Dit onderzoek zou hernieuwd zijn in 2023.
Een onderzoekteam van HOGENT en KU Leuven onderzocht twee jaar lang de impact van gezonde en betaalbare maaltijden op 8 kleuterscholen. Ze concluderen dat het project helpt in de strijd tegen kansarmoede en een positieve impact heeft op eetpatronen en aanwezigheden op school. 'Achtergrondrapport Lekkers op school'