Interview Kathleen Vervaet, taalbegeleider Lübecksite

Kathleen Vervaet: “Toen de vacature openstond bij Leerpunt om les te geven aan de Roma in Gent, heb ik niet lang getwijfeld. Ik had al veel van de ‘barakkenkampen’ gehoord, dat het ongehoord, ongezien en vooral onaanvaardbaar was. De mensen leefden in erbarmelijke omstandigheden. Daar ging nu een einde aan komen door een groots en ambitieus project. Daar wilde ik wel deel van uitmaken. Drie jaar zullen de mensen intens begeleid worden en mijn collega Erika en ik gaan hen Nederlands leren, meer nog, we gaan de meesten alfabetiseren.

De groep op de Lübecksite bestaat voornamelijk uit Roemeense Roma, enkele Roemenen, een vijftal anderstalige dakloze mannen en één Belg. Het gaat in totaal om een 100-tal mensen. We gaan aan een 60-tal van hen lesgeven, opgesplitst in 11 kleine groepjes door de corona-maatregelen.

Vooraleer effectief te starten, hebben we ons eerst ingelezen over de doelgroep van de Roma. Het helpt ons wanneer we hun geschiedenis en cultuur beter kennen. Velen onder hen hebben veel wantrouwen tegenover officiële instanties en bij uitbreiding vaak ook tegen alle ‘gadje’, de niet-Roma. De eerste, voorbereidende weken hebben wij daarom vaak ons gezicht laten zien op het Doortrekkersterrein, waar een groep Roma verbleven voorafgaand aan de opening van de Lübecksite. Zo kwam er stilaan meer vertrouwdheid.

Over de Roma wordt verteld dat het mensen zijn van hun woord: een belofte moet gehouden worden. Ze hebben een sterke ‘voor wat hoort wat’-mentaliteit’. Zij zullen zich pas inzetten als ze doorhebben dat het hen iets oplevert. Om hen te motiveren om naar de lessen te komen, hebben wij hen daarom bijvoorbeeld schoolgerief bezorgd: een gevulde pennenzak, een schriftje en een map. Dit werd enthousiast onthaald.

De mensen zullen drie jaar op de site wonen in een container/unit die redelijk klein uitvalt. In die drie jaar zullen zij intens begeleid worden om Nederlands en maatschappelijke oriëntatie te volgen, alle kinderen naar school toe te leiden, een job of opleiding te zoeken, opdat zij na die periode zelfstandig zouden kunnen wonen en een duurzame job hebben.

Hiervoor is een uitgebreid team ingeschakeld: buurtwerkers die de families begeleiden, een brugfiguur die de ouders helpt met de schoolgaande kinderen, een jobteam dat de mensen begeleidt naar een duurzame job, en uiteindelijk de coördinator van Stad Gent die dit alles superviseert. Naast dit team begeleiding van de Stad Gent, zorgt Caritas Vlaanderen voor het beheersteam van het terrein, in opdracht van de Stad Gent. Het vraagt dus ook heel wat overleg met de vele partners.

Erika en ik zijn gestart met de grote groep op te delen d.m.v. intakegesprekken. Die gesprekken verliepen niet al te vlot door gebrek aan een gemeenschappelijke taal. De meerderheid kan wel een beetje Frans."

"We hebben de grote groep moeten opdelen in groepjes van 6, om in de krappe lescontainer te geraken. Door de kleine groepen krijgt elkeen maar 1,5 uur per week Nederlandse les. Vergeleken met het aanbod in ons centrum (CBE Leerpunt), namelijk 12u per week, is dat zeer weinig. We weten daarom dat het leerproces zeer langzaam zal gaan. We zien dit project dan ook eerder als een voortraject om de mensen daarna naar ons regulier aanbod door te sturen.

De groepjes zijn per sekse ingedeeld. De literatuur leert me dat het leven van de Roma zo georganiseerd is dat man en vrouw veelal hun eigen taken hebben. Hun werelden zijn gescheiden: de mannen staan in voor het werk, het binnenbrengen van geld en de communicatie met de buitenwereld. Zij kunnen dus meestal wat meer Nederlands dan de vrouwen. De vrouwen staan in voor het huishouden en de opvoeding van de kinderen. Gemengde groepen zouden dus geen goede resultaten opleveren: de vrouwen zouden zich geïntimideerd voelen en bijna niets durven zeggen.

We merken al grote niveauverschillen op. Sommige mensen kunnen al een beetje lezen en schrijven, anderen volledig niet. Terwijl de ene nog oefent op motoriek door krullijnen en rechte lijnen te tekenen, schrijft de ander zijn naam in schoonschrift. We proberen dus zoveel mogelijk te differentiëren. Sommigen hebben voor de eerste keer in hun leven hun voornaam geschreven! Moesten ze durven springen en huppelen van geluk, ze hadden het gedaan! En ik met hen mee. Een grote glimlach op ons gezicht!

Ik voel vooral dankbaarheid dat ze gezien worden, en dat er in hen geloofd wordt dat ze in staat zijn om te leren lezen en schrijven.

Soms waan ik mij in een Roemeens dorp, vooral als het miezerig weer is. Dit is niet de setting van een schoolgebouw waar ik zo aan gewend ben. Je hoort uit veel units de typische Roma muziek, mensen roepen naar elkaar, kinderen spelen op het terrein. Je moet in de modder naar de toiletten lopen, je passeert wat konijnen, je ontwijkt de hondenpoep, om dan uiteindelijk te eindigen met het poetsen van de klascontainer omdat één van de mensen er toch in getrapt is. Bij de eerste lessen deden wij onze toer langs de wooncontainers om op de deuren te kloppen. Soms haalden we mensen uit hun bed of uit de keuken, omdat ze net bij de start van de les nog worstjes wilden bakken. Het gebeurde ook wel dat een vrouw vroeg om de les te verlaten wanneer ze haar kind hoorde huilen.

Na overleg heeft Caritas Vlaanderen de rol om hen aan te porren overgenomen, opdat wij de les konden beginnen met de mensen die wel op tijd waren. We voelen dat er nog werk aan de winkel is i.v.m. het toeleiden naar de lessen Nederlands en maatschappelijke oriëntatie. Er heerst nog verwarring, het is dan ook vaak de eerste keer dat zij een programma hebben.

We zijn er ons van bewust dat dit een ambitieus project is, maar het grote en enthousiaste team dat hierachter staat, wil er alles aan doen om dit  tot een goed einde brengen. Het is een project dat veel geduld vraagt, met veel vallen en opstaan. We houden ons vast aan de kleine successen die we boeken. Maar wij hebben er zin in! Er wordt veel gelachen en de samenwerking met zoveel partners is een uitdaging en een rijke leerschool!”