Reflectie op de actualiteit
Het huis spreekt
Op een zondagavond in november
werd beslist dat ik geen plek ben
voor een ander, de winter is
zijn tijd ver vooruit dit jaar
Het hart dat ik heb gezien
was een verkrampte sluitspier
het gezicht een blinde grijns
waarin geen mens kan wonen
Even later stond ook de taal in haat
woorden ontblootten hun tanden
ik brandde en keek ernaar
nog nooit was vuur zo koud
Maar nu zwijg ik niet langer
met muren van stilte herdenk ik
de toekomst die asiel zoekt en
de mens die nog durft dromen
- Jan Geerts -
De maand januari is de maand van de goede voornemens. Maar het lijkt niet altijd te lukken. De regeringsvorming lijkt voor de zoveelste maal terug naar af, zonder dat er oplossingen in het verschiet liggen voor de problemen waarmee we geconfronteerd worden.
Systemische problemen vergen systemische oplossingen, over partijgrenzen heen. Dat geldt voor verschillende beleidsvelden: het klimaat, mobiliteit, financiën, migratie. Het is in dat perspectief niet bemoedigend om vast te stellen dat veelal wordt teruggegrepen naar protectionistische keuzes, eerder dan naar samenwerking. De Brexit is daar al evenzeer een voorbeeld van. Ook op het vlak van migratie volgt binnen Europa verstrenging op verstrenging.
Laten we wel wezen: er zijn wereldwijd meer dan 60 miljoen vluchtelingen, en die kunnen we niet allemaal in België een toekomst bieden. Maar die vraag stelt zich ook niet. De overgrote meerderheid wordt opgevangen in buurlanden, in tentenkampen, al dan niet met een permanent karakter, en zal nooit naar Europa komen – en wil dat meestal ook niet. Vluchten, have en goed achterlaten, doe je niet voor je plezier. Je betaalt geen duizenden euro’s om de zee over te steken in een gammel rubberbootje met het idee om elders van de sociale zekerheid te gaan profiteren.
Maar dat is wel de beeldvorming: vluchtelingen worden zonder onderscheid weggezet als profiteurs en criminelen. Met als gevolg een vorm van ‘preventieve’ criminaliteit: schepen worden verhinderd aan te meren, opvangcentra worden in brand gestoken, het gebeurde ook in eigen land, in Bilzen. Jan Geerts schreef er een gedicht over, dat we hierbij mogen afdrukken.
Nog eens: we kunnen niet iedereen opvangen, en dat is ook niet de bedoeling: maar laten we wat we kunnen doen, wel doen, en met een open geest, van mens tot mens: dat is wat de oproep van Paus Franciscus #sharejourney voor ogen had: medemensen op de vlucht van aangezicht tot aangezicht tegemoet treden. Hun verhalen zijn misschien wel herkenbaarder dan gedacht.
En soms ook persoonlijk herkenbaar: mijn eigen grootmoeder was een jonge vluchtelinge in Frankrijk, tijdens de eerste wereldoorlog. Met haar ouders en broers en zussen vond ze onderdak op een boerderij, tegen kost en inwoon, en met respect voor de lokale spelregels. Maar met veel respect en empathie. De oorlog liet trauma’s na, maar de ervaring als vluchteling riep ook dankbaarheid op, wat helend werkte nadien. Gelukkig dacht niemand er toen aan de boerderij waar ze onderdak hadden gekregen in brand te steken.