Joseph Decoene, beheerder doortrekkersterrein Kortrijk

In gesprek met Joseph Decoene, beheerder doortrekkersterrein Kortrijk, en Hélène Vanooteghem, stafmedewerker vrijwilligersbeleid Caritas Vlaanderen

Doortrekkersterreinen in Vlaanderen

Joseph Decoene: “In 2005 startten de eerste bouwwerken hier in Kortrijk voor een doortrekkersterrein. Vijf jaar later werd het terrein in gebruik gesteld voor woonwagenbewoners die ‘doortrekken’. Ikzelf ben sinds mei 2019 actief als beheerder op het doortrekkersterrein. Net als op de andere doortrekkersterreinen in Vlaanderen mogen woonwagenbewoners hier voor maximaal drie aaneensluitende weken staan. We zien dat de meeste bewoners daarom verhuizen van het ene doortrekkersterrein naar het andere, in een carrousel. Die andere doortrekkersterreinen, dat zijn deze van Asse, Gent en Lille. Voor hun verblijf betalen ze een klein dagbedrag voor het elektriciteits- en waterverbruik en het gebruik van onze sanitaire voorzieningen. Stad Kortrijk komt hier ook voor een deel in tussen.”

Roms en Bretoenen

Joseph: “We zien hier twee groepen van woonwagenbewoners passeren: Roms en Bretoenen (uit het Franse Bretagne). Beide hebben verschillende gewoonten. De Roms spreken Romanes, een taal die ik niet of nauwelijks machtig ben. De meesten kunnen niet lezen noch schrijven, op enkele jongeren na die leren lezen door hun internetgebruik. Ze trouwen erg vroeg, rond een jaar of 16, volgens eigen trouwrituelen. Wanneer ze 18 zijn, gaan ze naar de stad om er aan de minimumleeftijd te trouwen voor de wet, met tegen dan al een baby of zelfs twee kinderen in de armen.

De cultuur van de Roms boeit me: het zijn mensen met zeer eigen levensgewoonten, na zoveel jaar in ons midden. Ze kunnen in een huis wonen, maar willen het niet. Alleen het noodzakelijke is voor hen genoeg. De families reizen meestal samen: zoons reizen met hun vader, de aangetrouwde dochters reizen mee. Ik merk dat de meeste Roms net voldoende werken om nadien te kunnen rusten, ze streven geen steeds groter kapitaal na. Hun filosofie is eerder te leven van een bestaansminimum en alleen het hoognodige te bezitten. Heel hun leven zit in hun caravan en auto. Ze hebben bv. ook de gewoonte om hun eten te delen. Van zodra het weer het enigszins toelaat, organiseren ze een gezamenlijke barbecue. Ze zijn erg open op dat gebied, terwijl ze het moeilijk hebben om verbinding te maken met andere mensen, omdat ze zo’n apart leven leiden. Maar eenmaal je de band met ze weet aan te halen, leggen ze graag contact met je.

De Bretoenen houden er een andere levensstijl op na. Zij maken vanaf januari/ februari gebruik van de doortrekkersterreinen om tegen Allerheiligen terug te keren naar Bretagne. Roms hebben niet echt een plek om naar terug te keren. De Bretoenen beschikken over auto’s en caravans die in orde zijn, ze zijn vaak beter georganiseerd, hebben hun inschrijvingsdocumenten en nodige attesten (identiteitsbewijzen, kentekenbewijzen, …) klaar wanneer ze hier toekomen. Deze structuur zien we vaak minder terug bij de Roms, die het ook vaak economisch moeilijker hebben.”

Organisatie van het doortrekkersterrein

Joseph: “Ik kan hier op het terrein rekenen op een poetsploeg die drie keer in de week langskomt. Zelf verwelkom ik de mensen en schrijf hen in. Er is hier plaats voor 20 Roms, de Bretoenen hebben wat grotere caravans, dus voor hen zijn er 18 plaatsen voorzien. Bij hun aankomst betalen ze een borg van 200 euro. En bij hun vertrek betalen ze hun verblijfskosten. De periode rond Allerheiligen, wanneer de Bretoenen hier niet zijn, houd ik vrij voor de Roms. In de rest van het jaar plan ik steeds twee periodes (van drie weken) voor elk van beide groepen. Het reserveren van een plaats gebeurt sinds kort via een online systeem, en de kinderziektes daargelaten, lijkt dit op die manier wel te lukken.

Midden december 2021 besliste het stadsbestuur om het terrein tijdelijk te sluiten, na een onderzoek van de politie, waarbij twee doortrekkers een diefstal bleken te hebben gepleegd. Bovendien was er meermaals klacht ingediend door een buurtbewoner over geluidsoverlast. Eind augustus 2022 kon het doortrekkersterrein weer de poorten openen. Bij het opengaan werd een buurtoverleg georganiseerd. Ik probeer de buurt sindsdien wat meer te betrekken, opdat de buurt ook deze buurtbewoners leert kennen en de Roms niet volledig afgezonderd van de samenleving leven.”

Caritas Vlaanderen op het doortrekkersterrein

Hélène Vanooteghem, stafmedewerker vrijwilligersbeleid Caritas Vlaanderen: “Met Caritas Vlaanderen willen we educatieve en ontspannende dagbesteding aanbieden aan de kinderen van de Roms die op de doortrekkersterreinen in Vlaanderen verblijven. Daartoe trekken we zelf vrijwilligers aan en werken we waar mogelijk samen met de diensten die hier een partner in kunnen zijn. In Kortrijk bekijken we daarom momenteel met Ajko vzw en Wasper vzw, twee speelpleinwerkingen van de Stad, of er interesse is om hun werking uit te breiden naar het doortrekkersterrein. We kennen de Roms vaak al, omdat we hun referentieadres beheren, waardoor we al een vertrouwensband hebben gesmeed. Dat is belangrijk om openheid te creëren voor onze initiatieven. De vzw Ajko beschikt over een spelotheek (een mobiel aanbod van spelmaterialen), waarmee zij in alle schoolvakanties, behalve de kerstvakantie, animatie aanbiedt. De organisatie heeft haar eigen animatoren en vrijwilligers. Wasper biedt momenteel al animatie aan in alle schoolvakanties in de Warande, dat is het aanliggende recreatief domein van de stad, met een speelveld, een voetbalveld en een bos. De vrijwilligers die we met Caritas Vlaanderen aantrekken en coördineren, zouden de werkingen van Ajko en Wasper kunnen ondersteunen om deze uitbreiding naar het doortrekkersterrein mogelijk te maken.”

Joseph: “Het probleem is dat de meeste Roms niet toelaten dat hun kind uit het zicht gaat. De kinderen blijven dus aldoor op het doortrekkersterrein. Zij gaan dus niet naar de Warande. Om die reden is het ook bijzonder waardevol dat een spelotheek op het terrein zelf zou langskomen. Bovendien maken we op die manier ook weer de brug naar de buurt en de samenleving. De socialisering van de Roms en het wegnemen van de angst voor het onbekende van de buurtbewoners is een win-win voor beide, lijkt mij.”