Referentieadressen, Antwerpen

• Beheer van het referentieadres*,
• als officieel adres om administratief bereikbaar te zijn voor officiële instanties
• Ondersteuning in sociale administratie
• Voor woonwagenbewoners die in België verblijven**
• Contactadres:  Sint-Jacobsmarkt 43, 2000 Antwerpen

* Omzendbrief 'Uitbreiding van de mogelijkheden tot het gebruik van het referentieadres voor rondtrekkende bevolkingsgroepen', 2006
** Meer info over wie in aanmerking komt: Federale overheidsdienst binnenlandse zaken

Doelgroep

Een referentieadres is een adres voor personen die in België verblijven, maar geen officiële verblijfplaats hebben. Op deze manier zijn deze personen bereikbaar voor officiële instanties en hebben ze ook zelf een aanknopingspunt om aanspraak te maken op allerlei sociale rechten en om post en administratie toegestuurd te kunnen krijgen.

Caritas Vlaanderen faciliteert voor zo’n 300-tal personen een referentieadres. Deze groep mensen zijn voornamelijk rondtrekkende Roms*. Rom betekent zoveel als man in Romani. Deze groep is oorspronkelijk afkomstig uit India en kwam in de 19e eeuw uit Oost-Europa (huidig Roemenië) naar België. Het grootste deel van deze mensen heeft de Belgische nationaliteit. De gesproken taal is naast Romani, overwegend Frans.

Roms maken deel uit van de zeer divers samengestelde groep ‘woonwagenbewoners’. Deze overkoepelende term staat naast de nomadische cultuur ook voor het cruciale belang van familie, dag-tot-dag organisatie, vrijheid, orale cultuur en onderhandelingen… 

* Ken jij ook niet het verschil tussen Roma, Roms, Voyageurs en Manoesjen?  

Historiek

Tot 1975 waren de rondtrekkende groepen in het bezit van een zogenaamde ‘Zigeunerkaart’. Deze kaart bestempelde de bezitter als een persoon met ‘onbestaande nationaliteit’. Het was voor de rondtrekkende groep onmogelijk om met deze kaart een inschrijving bij de gemeente of een stad aan te vragen. Deze drie-maanden-geldige kaart gaf enkel toestemming om tijdelijk in België te verblijven.

In deze periode besliste een goedwillig echtpaar, Elisa en Leon Tambour, om hun eigen Antwerps domicilieadres als referentieadres open te stellen voor rondtrekkenden. Naast het ontvangen van de post, ondersteunden de Tambours hen ook op sociaal administratief vlak. Opvolgen van kinderbijslag, verzekeringen, facturen, belastingen… is geen sinecure, zeker niet voor een doelgroep waarvan een aanzienlijk deel het Nederlands niet helemaal machtig is en/of ongeletterd is. Vlaams onderwijs en het rondtrekkende leven blijken tot op heden in de praktijk een moeilijk te verzoenen combinatie.

Een omzendbrief uit 2006 zette de puntjes op de i omtrent de regelgeving rond referentieadressen:

“Om misbruiken met referentieadressen bij rechtspersonen uit te sluiten, wordt bepaald dat enkel verenigingen zonder winstoogmerk, stichtingen en vennootschappen met sociaal oogmerk die minstens vijf jaar rechtspersoonlijkheid genieten en die zich in hun statuten tot doel hebben gesteld de belangen van één of meer rondtrekkende bevolkingsgroepen te behartigen of te verdedigen, kunnen optreden als rechtspersoon bij wie een natuurlijk persoon een referentieadres kan hebben.” 

De familie Tambour gaf na jaren het beheer van de referentieadressen - voor in tussentijd honderden personen - door aan vzw Acht, later Atlas, integratie & inburgering Antwerpen. Joëlle Moers stond er twintig jaar in voor het beheer van het referentieadres. Op zijn beurt nam het CAW Luchtbal – Antwerpen dit later over. 

Caritas Vlaanderen beheert referentieadressen

In november 2020 liepen twee medewerkers van Caritas Vlaanderen mee met Marion Küssner van CAW Luchtbal – Antwerpen om een vlotte overdracht te kunnen garanderen. Het beheer van het referentieadres stopte immers voor het CAW, daar ze botsten op de grenzen van het gebied, waarbinnen zij werkzaam zijn en waar de bijhorende financiering eindigt. De betekenisvolle stappen naar een krachtgerichte aanpak die het CAW nam, trachten we vanuit Caritas Vlaanderen verder te zetten.

In maart 2021 nam Caritas Vlaanderen officieel de referentieadressen van ongeveer zo’n 80 gezinnen (equivalent van zo’n 300-tal personen) over. Naast het verdelen van de post, nemen wij uiteraard ook de ondersteuning in de sociale administratie op. We willen ook de brug slaan naar reguliere hulpverlening, sociale organisaties en diensten, de stad Antwerpen, overheidsdiensten, …

Verder vinden we het belangrijk om een goed contact te onderhouden met verschillende partners, zoals de doortrekkersterreinen. Momenteel bevinden deze zich in Gent, Asse, Kortrijk en Lille. Daar vele gezinnen een vaste uitvalsbasis of residentieel standplaats aspireren, zijn de doortrekkersterreinen geen duurzame oplossing. Wel vinden vele cliënten er enkele weken per jaar een veilige plek, waar de terreinbeheerders een belangrijke, ondersteunende taak op zich nemen.

Sinds 2024 ondersteunen we ook de werking vzw Mensen van de weg in Zwankendamme (West-Vlaanderen).

Daarnaast houden we contact met Foyer vzw in Brussel, waar Gabi Bala al jaren heel wat referentieadressen beheert.

Opdracht

De opdracht om post te verdelen, klinkt eenvoudig, maar is het allerminst. Heel wat rondtrekkenden bevinden zich in een penibele situatie waarin eerst en vooral het recht op waardige ‘huisvesting’ niet vervuld geraakt. Daarnaast spelen er ook zaken zoals schulden, ongeletterdheid, geen tewerkstelling, gebrek aan toegang tot reguliere hulpverlening,…  Het hulpverleningsvraagstuk is complex.
Caritas Vlaanderen kiest resoluut voor een mens- én krachtgerichte aanpak, met ruimte voor outreaching. We trachten de mensen optimaal te ondersteunen in de dagelijkse gang van zaken, te empoweren op langere termijn en we willen ook structureel mee aan de kar trekken!

Contact

Spreekuren

Dinsdag
13u-16u
De Loodsen, Sint-Jacobsmarkt 43, 2000 Antwerpen
Zonder afspraak
 

Vrijdag
13u tot 16u
De Schroef, Elzasweg 14, 2030 Antwerpen
Enkel op afspraak

Telefonisch bereikbaar op werkdagen van 9u-17u