Caritas Vlaanderen pleit voor de eerbiediging van de mensenrechten van gedetineerden. Dit omvat het recht op humane behandeling, gezondheidszorg en toegang tot juridische bijstand. We benadrukken het belang van re-integratie van gedetineerden in de samenleving na hun vrijlating. We benadrukken een goede voorbereiding op terugkeer naar de maatschappij, omdat dit helpt om recidive te voorkomen. Caritas ondersteunt ook initiatieven die gericht zijn op het voorkomen van detentie, zoals alternatieven voor gevangenisstraf en het werken aan de onderliggende oorzaken van criminaliteit, zoals armoede en sociale uitsluiting. En Caritas verzet zich ook tegen het oneigenlijk aanwenden van detentie vanuit een opsluitingsreflex: gevangenissen zijn in principe niet bedoeld voor vluchtelingen en mensen met een psychische problematiek, en ook de in heel wat gevallen zeer lang uitvallende voorhechtenis leidt eveneens tot overbevolking.
Jubeljaar 2025
Aandacht voor waar de hoop zwaar op de proef wordt gesteld
In de pauselijke bul ‘Spes non confundit’, ‘De hoop stelt niet teleur’ voor het Jubeljaar 2025 staat:
"In het Jubeljaar zullen wij geroepen zijn om tastbare tekenen van hoop te zijn voor zoveel broeders en zusters die in moeilijke omstandigheden leven. Ik denk aan de gedetineerden, die, verstoken van de vrijheid, iedere dag niet alleen de hardheid van het opgesloten zijn, maar ook de affectieve leegte, de opgelegde beperkingen en al te vaak het gebrek aan respect ervaren. Ik stel de regeringen voor dat zij in het Jubeljaar initiatieven op zich nemen die de hoop weer terugbrengen; vormen van amnestie of kwijtschelding die erop gericht zijn de mensen te helpen om het vertrouwen in zichzelf en de maatschappij weer terug te krijgen; trajecten van re-integratie in de maatschappij, met concrete inzet voor het naleven van de wetten.”
Wij willen daarom met Caritas Vlaanderen in het bijzonder aandacht vragen voor het lot van de gedetineerden in Vlaanderen en Brussel.
COP Detention Caritas Europa
Caritas Vlaanderen is onderdeel van Caritas Europa, een katholiek netwerk dat samenwerkt met mensen van diverse geloofsovertuigingen om armoede te bestrijden en de waardigheid van iedereen te bevorderen. We geloven dat menselijke waardigheid onder alle omstandigheden gerespecteerd moet worden. Vooral in het geval van gevangenen is er ruimte voor verbetering. Een succesvolle re-integratie in de samenleving vereist dat gedetineerden de ruimte krijgen om hun zelfbeschikkingsrecht te bevorderen. De vrijheid om te kiezen is cruciaal; een gebrek aan mogelijkheden voor een zelfgekozen leven schaadt de persoonlijke waardigheid van mensen onder gerechtelijk toezicht en hypothekeert de kans op een nieuwe start. Dit uitgangspunt is geworteld in het jarenlange werk van Caritas-organisaties met gedetineerden en ex-gedetineerden.
Via het Prison-Justice Network heeft Caritas Europa in 2020 een enquête uitgevoerd en daarmee de ervaringen van 1200 respondenten (voornamelijk gevangenen) samengebracht en vergeleken met antwoorden van justitiële professionals en belanghebbenden. Deze gegevens helpen ons om beleidsvorming te stimuleren die gericht is op een betere bescherming van de menselijke waardigheid van gevangenen, hun sociale rechten en hun succesvolle terugkeer in de maatschappij.
Vandaag maken we deel uit van de Community of Practice on Detention van Caritas Europa die de uitwisseling van praktijken rond het thema detentie binnen het netwerk faciliteert. Caritas Vlaanderen engageert zich om de situatie in België bekend te maken bij de partners en mee te werken in het verzamelen en verspreiden van informatie rondom het thema detentie op Europees politiek niveau.
Werkgroep Detentie van het Netwerk Rechtvaardigheid en Vrede
De werkgroep Detentie van het Netwerk Rechtvaardigheid en Vrede brengt Caritas Vlaanderen samen met de Leerstoel Detentie, zingeving en samenleving van de KULeuven en Jesuit Refugee Service.
In deze werkgroep werken we aan gemeenschappelijke initiatieven rond detentie, met het oog op het Jubeljaar 2025.
In gesprek met actoren over detentie
Leo De Weerdt is hoofdaalmoezenier voor de katholieke eredienst in de Nederlandstalige gevangenissen in België en aalmoezenier in de gevangenis van Sint-Gillis in Brussel. Hij bespreekt de rol van gevangenisaalmoezeniers: menselijkheid brengen in een gevangenissysteem dat vaak dehumaniserend werkt. Hij benadrukt het tekort aan begeleiding en zorg voor gedetineerden, terwijl er een groeiende nood is aan een beleid dat minder gericht is op straf en meer op schuldinzicht, herstel en maatschappelijke zorg.
Geertjan Zuijdwegt en Pieter De Witte zijn docent en onderzoeker aan de Leerstoel 'Detentie, zingeving en samenleving' van de KU Leuven. Ze belichten de onveranderde pijnpunten in het gevangeniswezen, zoals overbevolking en detentieschade, geven meer inzicht in het alternatief van kleinschalige detentiehuizen, en benadrukken de waarde van menselijke begeleiding en academische initiatieven om zowel gedetineerden als de samenleving kritisch te laten nadenken over straf en re-integratie.
Siska Deknudt is aalmoezenier in de gevangenis van Beveren en benadrukt de nood aan humane detentie, kleinschalige transitiehuizen en beter afgestemde detentieplannen om gedetineerden een reële kans op re-integratie te bieden, terwijl de huidige aanpak vooral leidt tot verveling, eenzaamheid en detentieschade.